Verbinding als kern van herstel. Werken vanuit sociaal-relationele zorg

Omschrijving

In deze bijdrage wordt ingegaan op het belang van een sociaal-relationele benadering om herstelprocessen te ondersteunen. Herstel kan beschouwd worden als een proces om verbindingen te ‘her-stellen’. Dit betreft zowel intrapsychische verbindingen (het herstellen van interne cohesie, zelfregulatie en het herijken van de eigen identiteit), als sociaal-maatschappelijke verbindingen (het herstellen van sociale banden en het invulling geven aan betekenisvolle sociale en maatschappelijke rollen). Door het herstellen van verbindingen ontstaat een nieuwe balans en dikwijls een hernieuwd levensperspectief. Goede relationele zorg helpt hierbij. Zij is gebaseerd op een aantal belangrijke sociale waarden en is op zichzelf gebaseerd op sociale verbinding. Door als hulpverlener met de cliënt en naasten een persoonlijkprofessionele verbinding aan te gaan, ondersteun je alleen daardoor al het herstelproces. Daarnaast richt relationeel werken zich op het ondersteunen en versterken van verbindingen in steunende sociale netwerken.

Uit verbinding raken
Als je dingen meemaakt die je leven ernstig ontwrichten, raak je uit balans. Dit kan zich uiten in lichamelijke klachten of in wat we psychiatrische symptomen noemen. Je kunt er letterlijk en figuurlijk ziek van worden. Je kunt ook in sociaal isolement terecht komen, bijvoorbeeld doordat je de opleiding niet meer kunt volgen, je werk kwijtraakt en je familie niet weet wat ze met je aan moeten. We zouden deze situatie kunnen duiden als ‘uit verbinding zijn’. Dit betreft zowel verbinding binnen als buiten. Bij het kwijtraken van innerlijke verbinding ervaar je jezelf niet meer als een congruent wezen. Lichaam en geest functioneren niet meer op een afgestemde wijze. Je ervaart verlies van controle en eigen regie. Het kwijtraken van verbindingen met de buitenwereld kan veroorzaakt worden door eigen gedrag of door reacties van anderen die jou op afstand zetten. Het herstellen van balans heeft dus alles te maken met het herstellen van verbindingen, in jezelf en tussen jezelf en de wereld.

Omgaan met ontwrichting
Mensen hebben allerlei manieren om met ontwrichting om te gaan. De een trekt zich terug of gaat mediteren om innerlijke rust te vinden. De ander werpt zich op een gezonde leefstijl. Een derde grijpt naar verdovende middelen. Uit allerlei onderzoek blijkt dat een steunende omgeving erg kan helpen om balans te herstellen. Als er al goede sociale banden zijn, van familie, vrienden, collega’s, dan kan dit verdere vervreemding voorkomen en het herstelproces bespoedigen. Professionele hulpverlening, al dan niet met ervaringsdeskundigheid, kan aanvullend een belangrijke pijler zijn voor herstel. Maar als het sociaal netwerk schraal is, dan wordt het extra belangrijk dat professionele zorg hiervoor een substituut biedt. Naast individuele ondersteuning in de vorm van therapie en begeleiding, is het dan essentieel dat het sociaal weefsel wordt hersteld, en/of alternatieven worden aangeboden, zoals een peer support groep, een herstelcentrum of een passende werkplek.