Opvattingen en misvattingen over herstel - Het implementeren van herstelgerichte praktijken in de geestelijke gezondheidszorg

Omschrijving

In de geestelijke gezondheidszorg is men herstel gaan beschouwen als een persoonlijke en subjectieve ervaring. Deze visie op herstel is in veel landen de basis van het beleid voor geestelijke gezondheidszorg. Het verleggen van de aandacht naar dit type herstel zal een transformatie in de geestelijke gezondheidszorg teweegbrengen. Maar menselijke systemen veranderen niet zo gemakkelijk. In dit artikel leggen we zeven misvattingen bloot over het begrip herstel. Vervolgens behandelen we tien herstelondersteunende praktijken die empirisch waardevol zijn gebleken omdat zij zich richten op belangrijke herstelprocessen als verbinding, hoop, identiteit, betekenis en empowerment (het CHIME-schema). Ten slotte bespreken we drie wetenschappelijke kwesties: het verbreden van het culturele begrip van herstel, het implementeren van organisatorische transformatie en het bevorderen van burgerschap.
De visie waarin herstel beschouwd wordt als de terugkeer naar een symptoomvrije normaliteit staat in de geestelijke gezondheidszorg ter discussie. Mensen die zelf getroffen zijn door ernstige psychiatrische aandoeningen zijn steeds vaker en hoorbaarder gaan aangeven wat helpt om boven de rol van ‘patiënt’ uit te stijgen. Herstel wordt gedefinieerd als een ‘diepgaand, persoonlijk veranderingsproces in iemands attitudes, waarden, gevoelens, doelstellingen, vaardigheden en/of rollen’ en een manier om ondanks de door ziekte veroorzaakte beperkingen ‘een voldoening schenkend, hoopvol en nuttig leven te leiden’(1). Deze definitie ligt aan de basis van het geestelijke gezondheidszorgbeleid in de Engelssprekende wereld (2-6) en elders (7).
Herstel wordt gedefinieerd als een diepgaand, persoonlijk veranderingsproces in iemands attitudes, waarden, gevoelens, doelstellingen, vaardigheden en/of rollen en een manier om ondanks de door ziekte veroorzaakte beperkingen een voldoening schenkend, hoopvol en nuttig leven te leiden.
In de kern is persoonlijk herstel een subjectieve ervaring (8). Er kan wel sprake zijn van overeenkomsten tussen individuele personen, maar er blijven veel subjectieve definities van herstel in omloop, niet in de laatste plaats omdat iemands visie op zijn of haar herstel in de loop van de tijd kan veranderen. Ondanks de consensus in het beleid is het lastig gebleken om in de geestelijke gezondheidszorg een focus op herstel te ontwikkelen waarin de inzichten van herstellenden vooropstaan. Sommige commentatoren suggereren zelfs dat het concept is ‘gekaapt’ door beroepsbeoefenaren.
Dit artikel stelt een aantal onjuiste veronderstellingen (misvatttingen) over herstel en een aantal empirisch ondersteunde benaderingen om herstel te bevorderen (opvattingen) aan de orde. De auteurs zijn internationale deskundigen uit zeven landen. Zij omspannen ervaringskennis (dat wil zeggen persoonlijke ervaringen met geestesziekte), onderzoek, beleid en klinische perspectieven.
We geven zeven misvattingen over het begrip ‘herstel’.