Ongebonden schilvoorzieningen en maatschappelijke participatie

Omschrijving

Dit artikel is gebaseerd op een onderzoek dat in opdracht van de Landelijke Federatie van Ongebonden Schilvoorzieningen is uitgevoerd naar de toegankelijkheid van algemene voorzieningen voor mensen met een psychische handicap . Het onderzoek richtte zich op de volgende vragen:
Wat zijn belemmerende dan wel bevorderende factoren bij de toegankelijkheid van algemene voorzieningen op het terrein van 'welzijn' en 'werk en inkomen' voor (ex)ggz-cliënten? En welke maatregelen dienen genomen te worden om de toegang tot deze domeinen buiten de ggz voor (ex-)cliënten te vergroten en welke functie kunnen de ongebonden schilvoorzieningen daarin hebben?


Inleiding

De Landelijke Federatie van Ongebonden Schilvoorzieningen (Lfos) is een koepel van vijfenveertig organisaties, initiatieven en platforms die ontstaan zijn in de nasleep van de anti-psychiatriebeweging. Deze ongebonden schilvoorzieningen zijn in de loop van de jaren uitgegroeid tot een veelkleurig palet van veelsoortige activiteiten van cliënten en betrokkenen die op zoek zijn naar alternatieven voor het reguliere ggz-aanbod (zie Roosenschoon en Nagy (red.), 2001). Deze initiatieven spelen zich met name af op het terrein van opvang, informatievoorziening, arbeidsrehabilitatie, zelfhulp, begeleid wonen, werkprojecten, dagactiviteiten, vriendendiensten en inloophuizen. De Lfos kaartte in het midden van de jaren negentig bij de inspectie aan dat niet-ggz-voorzieningen voor mensen met een verleden in de psychiatrie, niet of nauwelijks toegankelijk waren. Daarbij werd met name geduid op gemeentelijke diensten en voorzieningen die uit algemene middelen betaald worden en waar dus ook mensen met een psychische handicap aan meebetalen. In 2003 werd het VSBfonds ingezet om een onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut te financieren.
In de tussentijd heeft de actualiteit van de vermaatschappelijking de geringe toegankelijkheid van welzijn, werk en inkomen voor mensen met een handicap bovenaan de politieke agenda gezet. Sinds enkele jaren zijn de ggz-voorzieningen die zich richten op toeleiding naar werk en arbeidsbemiddeling verzelfstandigd en pogen reïntegratiebedrijven onder invloed van de Wet Werk en Bijstand mensen met een psychiatrisch verleden aan het werk te krijgen. Welzijnsactiviteiten die voorheen gefinancierd werden door de AWBZ en aangeboden door ggz-instellingen zullen in de nabije toekomst onder verantwoordelijkheid van de gemeenten gaan vallen en gefinancierd worden vanuit de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Dit betekent dat niet alleen gebruikers van Lfos-voorzieningen maar een groeiende groep van mensen met een psychische handicap aangewezen zullen zijn op algemene voorzieningen op het terrein van werk, inkomen en welzijn. Voor dagelijkse activiteiten zijn mensen met een psychiatrisch verleden steeds meer aangewezen op door de gemeente gesubsidieerde voorzieningen. De meeste gemeenten weten echter weinig van mensen met een psychische handicap.