Meedoen vanaf dag één bij Fier. Maatschappelijke participatie als motor voor herstel in de jeugdzorg

Omschrijving

‘Meedoen’ zou dé motor voor herstel moeten zijn in de jeugdzorg. Waar de focus nu nog te vaak ligt bij psychische klachten en probleemgedrag, pleiten de auteurs voor een geïntegreerde aanpak die inzet op een ‘normale’ ontwikkeling van jongeren inclusief het invullen van sociale en maatschappelijke rollen die bij hun leeftijd passen, om te beginnen bij school. Bij Fier (het landelijk expertise- en behandelcentrum op het terrein van geweld en afhankelijkheidsrelaties) brengen zij deze aanpak in de praktijk.

Achtergrond
Over de opleidings- en arbeidspositie van jongeren met een achtergrond in de jeugdzorgrond bestaan weinig harde, landelijke cijfers. Wel laten diverse onderzoeken, monitors en beleidsrapporten een zorgwekkend patroon zien. Deze jongeren verlaten het onderwijs vaak zonder diploma (schooluitval) of met een heel laag opleidingsniveau, wat hun latere maatschappelijke kansen sterk beperkt en te vaak leidt tot financiële kwetsbaarheid en afhankelijkheid. De cijfers verschillen per onderzoek en regio, maar de tendens is consistent:
Geen startkwalificatie of lage opleiding, minder kansen op de arbeidsmarkt Een aanzienlijk deel van de jeugdzorgjongeren behaalt geen startkwalificatie, het minimale opleidingsniveau dat nodig is om duurzaam aan het werk te blijven. Laag opgeleide jongeren stromen zelden door naar het hoger onderwijs. Wie wél doorstroomt, heeft een verhoogde kans op uitval in het eerste studiejaar. Daardoor blijven zij op de opleidingsladder vaak halverwege steken (Inspectie van het Onderwijs, 2023). Jongeren zonder startkwalifi catie hebben aanzienlijk minder kans op vast werk, verdienen minder en hebben een grotere kans op werkloosheid (ministerie OCW, 2017). Werk behouden is is een uitdaging als gevolg van tijdelijke contracten, fysieke belasting en te weinig begeleiding. Daarmee verdwijnt niet alleen financiële zekerheid, maar ook de mogelijkheid om ervaring en zelfvertrouwen op te bouwen.

Financiële kwetsbaarheid en afhankelijkheid
Een deel van deze jongeren belandt, soms al kort na uitstroom, in de bijstand of krijgt schulden. De combinatie van laag opleidingsniveau, instabiele huisvesting en psychische druk vergroot de kans op financiële afhankelijkheid en langdurige ondersteuning (Rekenkamer, 2021). Zonder startkwalificatie het onderwijs verlaten is niet alleen een onderwijsprobleem maar het begin van een structurele achterstand in werk, inkomen en maatschappelijke participatie. Wie zonder startkwalifi catie de arbeidsmarkt opgaat, heeft nauwelijks kans op duurzaam werk of financiële zelfstandigheid. Toch komt onderwijs in de jeugdzorg zelden op de eerste plaats. Jongeren horen regelmatig: ‘Focus je eerst maar op je problemen.’ Of: ‘Het is niet erg als je een jaartje school mist.’ Maar het missen van een schooljaar verkleint de kans dat jongeren hun opleiding succesvol afronden. Zo vallen ze tussen wal en schip; niet meer op school, nog niet klaar voor de arbeidsmarkt, én met een verhoogde kans om afhankelijk te worden van een uitkering.