In gesprek over het Herstelspel

Omschrijving

In de geestelijke gezondheidszorg zijn veel mensen in behandeling met (ernstige) psychiatrische klachten en bovendien een licht verstandelijke beperking. Een ruimer behandelaanbod voor deze cliëntengroep is in ontwikkeling. In Rotterdam-Zuid (Dynamostraat; Antes PG) volgen cliënten onder andere groepsgewijze hersteltraining. Samen met cliënten is een actieve spelvorm ontwikkeld om in gesprek te gaan over wat wel en wat niet helpt in het herstelproces. Of dit Herstelspel meerwaarde heeft bij het herstelgericht werken met deze doelgroep werd onderzocht in een pilotonderzoek naar de ervaringen van cliënten en behandelaren met het spel. Deze bijdrage gaat over wat er gebeurt als het spel gespeeld wordt en wat cliënten erover vertellen.

Achtergrond: LVB in de ggz
De laatste jaren is steeds duidelijker geworden dat er bij veel mensen die in de ggz worden behandeld, naast psychische problemen ook sprake is van een zwakbegaafdheid of een lichte verstandelijke beperking (ZB/LVB). Percentages uit recent onderzoek met de SCIL (een screeningsinstrument op een vermoeden van ZB/LVB) variëren van 27% op poliklinieken, rond de 40% binnen de FACT-teams en klinische opname-afdelingen, tot bijna 70% binnen de langdurige verblijfsafdelingen (Nieuwenhuis et al., 2021; Nieuwenhuis et al., 2017). In de huidige ggz is de herstelbenadering leidend geworden. Herstel wordt gezien als een persoonlijk proces van beter leren leven met (ernstige) psychische gezondheidsproblemen en omvat behalve het herstel van psychische klachten of symptomen (klinisch herstel) ook maatschappelijk en persoonlijk herstel. Het is een uniek, niet-lineair proces met veel kenmerken en verschillende fasen (Anthony, 1993; Davidson, 2012; Leamy et al., 2011; Van Weeghel et al., 2019). Er zijn aanwijzingen dat mensen met een ZB/LVB minder goed herstellen en minder profiteren van een reguliere ggz-behandeling gericht op herstel, als er onvoldoende aanpassingen gedaanworden vanwege hun ZB/LVB (Smits et al., 2020).

Aanpassingen in de behandeling
Bij een (vermoeden van) ZB/LVB bij de cliënt moet behandeling hieraan worden aangepast. Dit gaat over bejegening, communicatie en extra aandacht voor de goede balans tussen autonomie en eigen regie respecteren en voldoende ondersteunen, soms ook overnemen. Het gaat om het aanpassen van het woordgebruik, korte(re) gesprekjes met herhaling en gebruik van visuele ondersteuning. Ook is het belangrijk om gebruik te maken van oefenmateriaal en doe-activiteiten (Berger et al., 2019).

Herstelspel: ontstaan en ontwikkeling
In 2016 startten medewerkers van de FACT-teams van Antes een herstelgroep voor cliënten met een ZB/LVB, waarin de uit de Verenigde Staten afkomstige cursus ‘een gezond en gelukkig leven’ werd gegeven. Deze cursus is gebaseerd op de Illness Management and Recovery methode (Mueser et al., 2002; Roosenschoon et al., 2021), in het Nederlands: ‘Eigen Regie en Herstel’ (Schoneveld-De Haan, 2022; Roosenschoon, 2024). In de wekelijkse bijeenkomsten kwamen onderwerpen aan bod als gezondheid, psychische klachten begrijpen, medicatiegebruik en terugvalpreventie.