Het belang van gelijktijdigheid

Omschrijving

In deze bijdrage reflecteert de auteur vanuit zijn langjarige ervaring in het ggz-rehabilitatieveld in Vlaanderen op zijn opvattingen over het werken met mensen uit de doelgroep mensen met ernstige psychische aandoeningen en over goede zorg. Heel centraal staat daarbij de rol van het afstemmen op de ‘tijd’ van een patiënt, en op die van zijn familie en verdere omgeving door hulpverleners, en met name de opdracht om deze niet te laten verdwijnen in de ‘tijd’ van de organisatie. Hij gaat vervolgens in op enkele sleutelbegrippen die zorgverleners kunnen helpen met het synchroniseren van deze verschillende tijden.

Terugblikken
Na bijna veertig jaar in de sector van de geestelijke gezondheidszorg is de tijd gekomen om terug te blikken. Het grootste deel van die tijd werkte ik op op een resocialisatieafdeling voor personen met ernstige en langdurige psychische problemen en bleef ook steeds verbonden aan het Psychiatrisch Centrum Gent-Sleidinge. Verder werkte ik twee jaar in een mobiel (ambulant) team en de laatste vijf jaar deeltijds voor Psyche vzw (vereniging zonder winstoogmerk)1 met het project Kwartiermaken (op basis van herstelondersteunend werken).
Mijn werk is sterk beïnvloed door de omgang en het contact met mensen die als ‘EPA’ (ernstige psychische aandoeningen) worden gecategoriseerd. Ik zou hen liever ‘overlevers’ willen noemen. Overlevers van een (zeer) moeilijke jeugd en vroeg en veelvuldig verblijf in instellingen. Naast aan de mentale gevolgen van trauma’s leden zij ook aan de niet altijd subtiele manieren waarop ze werden begeleid in psychiatrische instellingen. Dit laatste trauma deelden ze soms ook met hun families en vrienden. Vaak zijn mensen onderweg in het lange proces het vertrouwen in de hulpverlening verloren.

Andere bronnen van invloed
Daarnaast werd mijn werk ook beïnvloed door het werk van verschillende auteurs. Dat is allereerst psychiater Franco Basaglia, door de manier waarop hij in Italië vanaf eind jaren 60 de aanzet gaf tot de vermaatschappelijking van de zorg, vertrekkend vanuit de mensenrechten (Basaglia,1968). Heel waardevol was de aandacht die de Nederlandse grondlegger van het kwartiermaken Doortje Kal vroeg, vertrekkend vanuit de herstelbeweging, voor een grotere nadruk op het veranderen van de maatschappij zelf in plaats van op het zich aanpassen of veranderen van mensen met psychische kwetsbaarheid, om een plaats in de samenleving te hervinden (Kal, 2001). Mijn vroegste inspiratiebron was Detlef Petry, die vanaf eind jaren 70 tot 2009 in psychiatrisch centrum Vijverdal in Maastricht werkte. Met zijn enorme gedrevenheid om de wereld te bekijken vanuit het perspectief van de patiënt, maar ook vanuit zijn familie, situeert hij zich voor mij het opvallendst op de overgang van rehabilitatie naar herstel. Methodisch past hij rehistorisering toe in de reconstructie van het levens- en familieverhaal van patiënten.