Veerkracht bestaat niet

Omschrijving

Meneer/mevrouw de rector magnificus, geacht faculteitsbestuur, zeer gewaardeerde toehoorders. 

Ik zal meteen maar beginnen met de zogenaamde “Elephant in the room’. U zult zich waarschijnlijk wel afvragen, hoe kan iemand de leerstoel ‘Brein, Veiligheid en Veerkracht’ aanvaarden met een rede getiteld ‘Veerkracht bestaat niet’? Om deze vraag te beantwoorden zal ik u de komende 45 minuten vertellen over de feiten en fabels over veerkracht na jeugdtrauma. Laten we bij het begin beginnen.

Het woord veerkracht stamt uit 1620 en is afgeleid van het Latijnse woord ‘resilire’ wat ‘terugveren’ betekent. Denk aan het vermogen van een boom om te buigen maar niet te breken in een storm, en om, als de wind gaat liggen, terug te keren naar haar oorspronkelijke staat, krachtig en fier. Veerkracht is een concept dat iedereen kent; de boeken, bladen en het internet staan vol van verhalen over veerkracht. Een korte zoektocht online gaf mij ‘Veerkracht helpt je niet alleen door tegenslagen heen.. je kunt veerkracht een blijvende plek in je hersenen geven’, en ‘Wie veerkrachtig is heeft een bepaalde souplesse om met het leven om te gaan’. Je kunt zelfs online testen doen om je eigen veerkracht te meten1-3.

In deze verhalen wordt veerkracht besproken als een soort superkracht die deze mensen bezitten. Ze zijn als een soort superheld geboren, en hun veerkracht beschermt hen tegen alle stress en tegenslag die ze meemaken. Zoals de boom in de storm; door haar sterke wortels kan ze zich goed vast houden en weerstand bieden tegen de wind. Als we deze veerkracht nou zouden kunnen meten, met een soort thermometer voor veerkracht, dan zouden we kunnen voorspellen wie er wel en wie er niet goed met stress zouden kunnen omgaan en mensen al kunnen helpen, wat zou dat fantastisch zijn.

Maar helaas ligt het niet zo simpel. Sterke wortels zijn belangrijk, maar helpen niet als de grond te droog is. En, er zijn ook bomen die veerkrachtig zijn omdat hun wortels worden versterkt door de wortels van de bomen om hen heen4 . Bij mensen is het niet anders, het sociale systeem dat om een persoon heen ligt speelt een cruciale rol in de veerkracht van mensen. Veerkracht is niet iets dat iemand in zich heeft en dat we kunnen meten. Veerkracht refereert aan een dynamisch proces van positieve adaptatie in een systeem van neurobiologische, maar ook sociale omgevingsfactoren tijdens en na stressvolle gebeurtenissen5 .