Psychiatrische Rehabilitatie Jaarboek 2008-2009 - 7. Maatschappelijke steunsystemen; tussen zorg en samenleving

Omschrijving

Vanaf de jaren negentig van de vorige eeuw vormt vermaatschappelijking van de ggz een centrale beleidsdoelstelling. In plaats van (langdurige) psychiatrische opnames krijgen mensen met ernstige psychische aandoeningen steeds vaker zorg en ondersteuning in hun eigen leefomgeving aangeboden, waardoor zij aan de gewone samenleving deel kunnen nemen. Om dit beleid te ondersteunen heeft de ggz allerlei nieuwe zorgvormen ontwikkeld: casemanagement, begeleid wonen, psychiatrische thuiszorg, sociale pensions, rehabilitatieprogramma’s, dagactiviteitencentra, arbeidsrehabilitatie en vriendendiensten.

Veel cliënten hebben baat bij dit nieuwe ggz-aanbod. Maar er is meer nodig om tegemoet te kunnen komen aan de uiteenlopende wensen van cliënten om aan de samenleving deel te nemen. Daarin dienen ook de reguliere maatschappelijke voorzieningen – zoals woningcorporaties, welzijnsinstellingen, onderwijs- en arbeidsvoorzieningen – hun aandeel te leveren. Maar het aanbod van deze voorzieningen is voor cliënten vaak ondoorzichtig en te weinig toegankelijk. Het concept ‘maatschappelijk steunsysteem’ (MSS) biedt een kader om deze problemen op te lossen. Een MSS is een gecoördineerd geheel van personen, diensten en voorzieningen, waar cliënten zelf deel van uitmaken, en dat hen op vele manieren ondersteunt bij hun pogingen om in de samenleving te participeren (Van Weeghel & Dröes, 1999). In een MSS spreken hulp- en dienstverleners samen af om aan cliënten de sociale steun te bieden die zij nodig hebben. Patiënten- en familieorganisatie krijgen tevens een plaats in het MSS. In deze bijdrage gaan we eerst in op het ontstaan van maatschappelijke steunsystemen. Vervolgens bespreken we aan de hand van praktijkervaringen en onderzoek11 de ontwikkeling en de uitkomsten van het MSS in de stad Utrecht.