Multidisciplinaire Richtlijn Psychosociaal Crisismanagement Ondersteuning en zorg bij rampen en crises

Omschrijving

Samenvatting

Over deze richtlijn

Op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is in 2022/2023 de Multidisciplinaire Richtlijn voor psychosociale hulp bij rampen en crises uit 2014 herzien. De herziene versie biedt handvatten en normen voor de organisatie van psychosociaal crisismanagement, met name ondersteuning en zorg tijdens rampen en crises en heeft daarmee ook een nieuwe naam gekregen. Deze richtlijn is gebaseerd op actuele wetenschappelijke inzichten en behoeften vanuit de praktijk. De richtlijn is tot stand gekomen in samenwerking met een werkgroep samengesteld uit vertegenwoordigers van organisaties en experts op het gebied van psychosociale ondersteuning en zorg.

Doel en gebruikersdoelgroep

De multidisciplinaire richtlijn fungeert als referentiekader en hulpmiddel bij het opzetten en uitvoeren van psychosociaal crisismanagement, met name psychosociale ondersteuning en zorg bij rampen en crises. Het doel is om met behulp van deze richtlijn de kwaliteit van psychosociaal crisismanagement te verbeteren en te optimaliseren. De richtlijn is bedoeld voor hulpverleners en overheden die betrokken zijn bij (collectieve) psychosociale ondersteuning en zorg bij rampen en crises en organisaties die een verantwoordelijkheid dragen voor het psychisch welbevinden en de gezondheid van hun medewerkers. De richtlijn is van toepassing op situaties waarbij meerdere partijen samenwerken om passende ondersteuning en zorg te leveren. Hiermee beoogt de richtlijn tevens bij te dragen aan de professionalisering van de gebruikersdoelgroep.

Structuur

In het eerste hoofdstuk worden achtergrond, doelen, de gebruikersdoelgroep, en de status van de multidisciplinaire richtlijn beschreven. In het tweede hoofdstuk wordt ingegaan op de mogelijke gevolgen van een ramp voor getroffenen, met in het verlengde daarvan de visie op optimale psychosociale ondersteuning en zorg. Tevens worden de uitgangspunten die de basis vormen van deze richtlijn besproken. In het derde hoofdstuk worden de aanbevelingen ten aanzien van de opzet en uitvoering van psychosociaal crisismanagement beschreven en onderbouwd. In het vierde hoofdstuk volgt een vertaalslag van de aanbevelingen naar de praktijk. Voor verschillende gebruikersdoelgroepen zijn hier procesbomen met inhoudelijke thema’s uitgewerkt. De procesbomen kunnen ondersteunen bij het plannen, uitvoeren en evalueren van psychosociaal crisismanagement in de verschillende impact-fasen van een gebeurtenis.

Bijlage 1 biedt een overzicht van allen die betrokkenen waren bij de herziening van deze richtlijn. De volledige lijst aanbevelingen is opgenomen in bijlage 2. Bijlage 3 bevat een beschrijving van de methode voor de literatuurstudie.

Ingrijpende gebeurtenissen

Met een gebeurtenis wordt in de context van deze richtlijn gedoeld op een dreiging of ongewenste gebeurtenis die het voortbestaan of functioneren van een persoon, een organisatie, een gemeenschap, een ecosysteem, een bedrijfssector of een staatsbestel verstoort en waarbij maatschappelijke zaken onder druk staan. Om de balans weer te hervinden en herstel te bevorderen is een adequate aanpak van meerdere partijen nodig. Het kan gaan over rampen, crises, gewelddadige berovingen, ernstige auto-ongelukken tot verkrachting, maar ook om sluimerende crises. De impact van een dergelijke gebeurtenis is voor ieder individu in iedere situatie anders. Risico- en beschermende factoren beïnvloeden de veerkracht van getroffenen en spelen op elkaar in op individueel, gemeenschaps- en samenlevingsniveau. Bij een sluimerende crisis is in veel gevallen sprake van minder direct zichtbare, doch potentieel ingrijpende gebeurtenissen, zoals schade en verlies, procedurele last en gebrek aan erkenning, hoop en perspectief, waarbij vaak minder noodzaak gevoeld wordt om psychosociale ondersteuning en zorg in te zetten, terwijl getroffenen daar wel bij gebaat zouden zijn. Het is belangrijk dat mensen na iedere ingrijpende gebeurtenis goede hulp ontvangen.

Psychosociaal crisismanagement

Psychosociaal crisismanagement is crisismanagement waarin principes voor psychosociale ondersteuning en zorg richtinggevend zijn, bijvoorbeeld anticiperen op behoeften, problemen en risico’s en anticiperen op beschikbare capaciteit, voorzien in ondersteuning en zorg, evalueren en implementeren van geleerde lessen. Psychosociale ondersteuning en zorg is gericht op het psychisch welbevinden en de gezondheid van getroffenen die door de gebruikersdoelgroep van deze richtlijn wordt verleend, zowel in de acute fase als in de nafase en zowel gericht op het collectief als op het individu. Ondersteuning is in beginsel relevant voor alle getroffenen, maar hoeft niet per definitie gericht te zijn op de (mentale) gezondheid, ook al is een positief effect op de verwerking of klinische uitkomsten goed mogelijk. Zorg is primair gericht op de gezondheid en omvat preventieve, signalerende, screenings/diagnosticerende en curatieve maatregelen. Gelet op de klachten die mensen kunnen ontwikkelen, is soms zorg nodig van professionele zorgverleners.