Een exploratief onderzoek naar de ontwikkeling van zinzoekende professionaliteit in het sociaal werk

Omschrijving

Toen we in 2021 een projectaanvraag uitschreven, kozen we als naam voor het geplande onderzoek ‘Emergent’. Emergent betekent ‘spontaan optredend, tevoorschijn tredend’ en verwijst naar een bepaald gedrag of een bepaalde kwaliteit. Emergent gaat terug op het Latijnse werkwoord emergere: aan de oppervlakte komen, opduiken.

De naam was, achteraf bekeken, treffend juist gekozen voor een onderzoek dat onderzocht wanneer ‘zin’ opduikt in de praktijk van het sociaal werk en hoe we een leerruimte kunnen ontwikkelen voor sociale professionals waar ‘zin spontaan kan optreden’.

Waarom een onderzoek naar zin, zingeving, zinzoeken in het sociaal werk? Ten eerste was het een vraag die ons vanuit de praktijk bereikte. Fara vzw, één van de drie sociaal werk organisaties die deelnamen aan het onderzoek, experimenteert al enkele jaren met leertrajecten rond zingeving. Zij hadden het belang ervan ervaren en waren enthousiast over de veranderingen die het voor zichzelf en hun praktijk te weeg had gebracht. Maar zij botsten op het vraagstuk van taal en verwoording. Hoe konden ze hun leerproces, ervaringen en inzichten beschrijven? Hoe konden ze communiceren met andere professionals over de mogelijkheden die het inzetten van zoiets ongrijpbaars als ‘zingeving’ biedt? Fara vzw was op zoek naar onderzoekers die mee deze moeilijke handschoen wilden opnemen.

Ten tweede vermoedden wij, als onderzoekers, dat er in de zingevende/zinzoekende dimensie antwoorden te vinden waren om sociaal werkers in de komende jaren te ondersteunen om veerkrachtig te (kunnen blijven) handelen in hun missie jegens de meest kwetsbare groepen. We leven in tijden van ongekende transitie die complexe uitdagingen met zich meebrengt, in het bijzonder voor de cliënten van sociaal werk praktijken. Omgaan met deze complexe uitdagingen speelt een rol in het fenomeen van toenemende burn-out bij sociaal professionals. Kan verbinding met de zingevende dimensie hier soelaas brengen?

Wat volgde was een ‘avontuurlijk’ onderzoek: een op kunsten gebaseerd participatief actie-onderzoek met drie teams van sociaal werkers. Doel? Beter begrijpen wat zinzoekende professionaliteit is en te bieden heeft én het ontwikkelen van een op kunsten- en belichaamde methoden gebaseerd leerproces dat zinzoekend handelen in de professionele praktijk kan ondersteunen (zinnelijke leerruimte).

Het was een tastend, experimenteel onderzoek waarbij taal slechts bij mondjesmaat werd gevonden doorheen het onderzoeksproces. In dit rapport schrijven we met de woorden die we hebben gevonden over de inzichten die we verwierven. We beschouwen onze resultaten als een bescheiden bijdrage in een onderzoeks-beweging naar praktijken van zinzoeken bij sociale professionals.