Tijdschrift voor Rehabilitatie 4 - 2013

De deïnstitutionalisering en de vermaatschappelijking van de GGZ zijn ook in België belangrijke trends. Onder de vlag van 'Artikel 107' zijn door de federale overheid een aantal grootschalige projecten ontwikkeld om de afbouw van bedden en de ontwikkeling van zorg in de samenleving een voet aan de grond te geven en in de regelgeving te verankeren.
In dit artikel schetsen we de hervormingen in België en situeren we deze in de internationale literatuur over de ontwikkelingen van community mental health (Thornicroft & Tansella, 2004; Thornicroft & Tansella, 2009). Eerst komen de achtergronden van de hervorming aan bod en vervolgens beschrijven we wat het befaamde Artikel 107 precies inhoudt. Tot slot volgen een aantal beschouwingen en perspectieven voor de toekomst.

Bij mensen met een psychosekwetsbaarheid is, naast de medische en psychosociale behandeling, de maatschappelijke participatie een belangrijke behandeldoelstelling. In dit onderzoek is nagegaan in hoeverre individuele rehabilitatie in een multidisciplinair team bijdraagt aan de maatschappelijke participatie van 99 jongeren met een psychosekwetsbaarheid. Daarnaast is het psychiatrische stoornissenniveau als uitkomstmaat meegenomen. De maatschappelijke participatie van de jongeren steeg en het psychiatrische stoornissenniveau bleef gelijk. Jongeren met een lichter stoornissenniveau profiteerden meer van individuele rehabilitatie dan jongeren met een hoger stoornissenniveau.1

Feed

inhoud

2 BILD | Anneke Bolle

3 REDACTIONEEL | Rozemarijn Esselink

4 De invloed van individuele rehabilitatie op de maatschappelijke participatie van jongeren met een psychosekwetsbaarheid | Tom van Wel en Hans Landsheer

15 DRÖES | Tering

16 Artikel 107: België op weg naar een betere GGZ? Chantal Van Audenhove & Guido Pieters
Vernieuwing GGZ: België en Nederland vergeleken | Philippe Delespaul
Rehabilitatieteams in de vernieuwde Belgische GGZ | Jos Dröes

30 Kwetsbaarheid gerehabiliteerd. Een pleidooi | Andries Baart

38 Mijn Messiaspsychosen: voorstel tot een classificatie | Albert Verleyen

45 PRAXIS Casussen uit de rehabilitatiepraktijk: verhuizen | Corine Timmer

FEED
48 Allen Frances. Psychiatrie als pseudowetenschap | Ed Brand
51 Jooske van Busschbach, Sonja van Rooijen en Jaap van Weeghel. Psychiatrische rehabilitatie. Jaarboek 2013-2014 | Michiel Bahler
54 Alie Weerman e.a. Deskundig door de verslaving. Praktijken en dilemma's bij de inzet van ervaringsdeskundigheid | Anne-Marie van Bergen

59 TOEN Integratie en herstel van patiënten én teams Rene' Keet, Katinka Kerssens

66 UIT HET BUITENLAND. PHRENOS SIGNALEERT | Jaap van Weeghel, Toine Ketelaars

Onlangs verscheen van Andries Baart en Christa Carbo De zorgval (Amsterdam: Thoeris 2013). Op verzoek van de redactie doet Baart onderstaand een van de thema's van dat boek uit de doeken: zijn hartstochtelijke pleidooi om kwetsbaarheid te rehabiliteren en niet langer te mijden als gold het iets abjects waar we ons ver van zouden moeten houden en dat het vooral verdient te vuur en te zwaard uitgebannen te worden.

Egbert Tellegen schreef in zijn voorwoord op het in 2011 gepubliceerde boek Tegen de tijdgeest: terugzien op een psychose: 'Wij vinden niet dat een stabiele samenleving met uitsluitend stabiele mensen die braaf produceren en consumeren totdat de aarde vernietigd is het hoogste nastrevenswaardige doel is. Wij vinden dat mensen niet altijd gewoon moeten doen, maar dat er in hun leven ook plaats moet zijn voor geestelijke crisissen, zelfs als die in een psychose kunnen uitmonden.'1 De drie auteurs, ex-psychotici, die in dit boek aan bod komen, samen met een therapeut die het nawoord verzorgde, wijzen erop hoe psychotherapeuten en vooral psychiaters onverschillig staan tegenover wat in de kern van de storm, in het hart van de psychose bij de patiënt leeft; wat hem voortstuwt. Alle drie schreven ze als intellectueel geschoolde mensen teksten middenin hun psychotische toestand. Daarbij speelde het religieuze - hetzij joods, katholiek of protestants - een doorslaggevende rol. In mijn artikel focus ik op datzelfde geschreven woord, omdat dit voor mezelf wezenlijk was/is bij mijn omgaan met mijn bipolaire 'kwetsuur' en omdat het efemere en vluchtige gesproken woord als basis voor de heling al zoveel aan bod komt in het post-Freudiaanse discours en het commentaar op gesprekstherapieën allerhande.

Praxis

Maatschappelijke participatie van mensen met psychische stoornissen staat in het centrum van de belangstelling. Met name wanneer dit jongeren betreft met ernstige stoornissen, zoals psychosen. Eerste psychose-teams zijn sterk in opkomst, maar maatschappelijke participatie wordt nog te weinig gezien als belangrijk doel van de behandeling. Een van de eerste teams die proberen maatschappelijke participatie te ondersteunen is de Altrechtse afdeling 'ABC - voor jongeren met een psychosekwetsbaarheid'. Dit gebeurt door de psychotische symptomen met behulp van medicatie en psychosociale interventies te minimaliseren en tegelijk met behulp van de Individuele Rehabilitatiebenadering (IRB) de participatiedoelen van de jongeren te ondersteunen. Tom van Wel & Hans Landsheer onderzochten of de stoornissen stabiliseren tijdens de behandeling en of het participatieniveau steeg. En wat is de invloed van drugsgebruik?

Ambulantisering, participatie en herstel zijn ook in België belangrijke trends. Chantal Van Audenhove & Guido Pieters berichten over de grootschalige hervorming van de Belgische ggz. Philippe Delespaul vergelijkt de Belgische ggz met die in Nederland en plaatst kanttekeningen bij de verschillen in zorgprevalentie: worden in Nederland mensen niet nodeloos afhankelijk gemaakt van zorg? Jos Dröes bespreekt de rehabilitatieteams in de vernieuwde Belgische ggz: prima dat rehabilitatie gerekend wordt tot de verantwoordelijkheid van de ggz, maar pas op dat rehabilitatie een volwaardige plaats heeft in de zorgteams en in zelfstandige rehabilitatie- en herstelcentra.

Rehabilitatie van kwetsbaarheid. In het moderne zorgdiscours wordt kwetsbaarheid neergezet als een categoriale aanduiding van iets dat er niet zou moeten zijn. En als het er wel is moet het bestreden en opgeheven worden. Andries Baart betoogt dat de pleidooien voor empowerment, herstel en participatie mank gaan aan conceptuele gemakzucht en kunnen ontaarden in goedkope harteloosheid en professionele verlating van mensen die zorg nodig hebben. De presentiebenadering biedt een uitweg uit de 'zorgval'.

Herstel. De psychotische geschriften over religieuze wanen van Albert Verleyen bieden fascinerende aangrijpingspunten voor herstel en behandeling. In de psychiatrische begeleiding zou het moeten gaan om 'wat er in het oog van de storm, in het hart van de psychose bij de patiënt leeft en wat hem voortstuwt'. Verleyen doet een voorstel voor een classificatie van psychoses. De redactie is benieuwd of anderen zich herkennen in deze driedeling.
In de rubrieken meer over rehabilitatie en herstel, het verband tussen normalisering en medicalisering, roken en comorbiditeit, ervaringsdeskundigheid, integratie van patiënten èn van teams. Onze dichter mijmert over de crisis: 'Ongelijke monniken, ongelijke kappen. Vroeger ging ik nu Marx lezen.'

Tering

Voor grote bezuinigingen
moet je bij de kleintjes wezen.
Voor hen is een kleine bezuiniging
al een grote.
Bovendien zijn er veel van.

Voor kleine bezuinigingen
moet je bij de groten wezen.
Voor hen is een grote bezuiniging
nog maar een kleine.
Bovendien zijn er weinig van.

Je kunt ze niet ontzien, de kleintjes:
alles is veel voor wie niet zo veel heeft
en vele kleintjes maken één grote.
Je kunt ze wel pakken, de groten:
maar alles is weinig voor wie veel heeft
en één zwaluw maakt geen zomer.

Ongelijke monniken, ongelijke kappen.
Vroeger ging ik nu Marx lezen.

Maar de tijd van het gelijk is voorbij.
Meerzijdige partijdigheid is de nieuwe norm.

Dröes

Toen

Kenniscentrum Phrenos signaleert

Signaleringen van Engelstalige tijdschriftartikelen onder redactie van Jaap van Weeghel (selectie) en Toine Ketelaars (samenvattingen). Zie ook kcphrenos.nl/signalementen.