Tijdschrift voor Rehabilitatie 1 - 2009

Als een pelikaan

Zo'n snavel, zeg ik,
is een heel gemak.
Onder mijn tong rek ik mij uit.
Een zak waarin de vis
kan wachten tot ik slik.

Ik ben succesvol, gulzig, roze,
prachtig: men moet het érgens laten,
vindt u niet? De ziel is,
zeg ik maar, een soort profiel.
De keel, intiem, is mijn achilleshiel.

Bas Krommenhoek, Big Ego (olieverf op linnen) Bild

ZIE PDF ARTIKEL VOOR HET BEELD

De strijdbare patiënt kreeg ik cadeau met de mededeling dat het een mooi boek is. Het bestaat uit 13 portretten die volgens het omslag model staan voor de kracht om wanhoop en machteloosheid te overwinnen. Lezend in het boek klopt dat ook: het zijn interviews met mensen die hun persoonlijke ervaringen hebben omgezet in acties om te ageren tegen misstanden in de geestelijke gezondheidszorg en om iets ten goede te veranderen. De reeks portretten die chronologisch zijn geordend (jaren '70, jaren '80 en jaren '90) geven een beeld van de cliëntenbeweging die zich door de tijd heen steeds heeft ontwikkeld en waarin ook duidelijk verschillende geluiden te horen zijn. Van de linkse actiegroepen uit de jaren '70 die zich verzetten tegen het medische model in de psychiatrie, tot de latere patiëntenorganisaties als Anoiksis die zich juist organiseerden rond een diagnose uit dit medische model en vanuit daar opkwamen voor de rechten van cliënten en een betere zorg.

Ik ben Henk van Dijk en ik ben geboren op 4 april 1946. Als baby kreeg ik een hersenbloeding. Toen ik 8 jaar was, kreeg ik epilepsie en ben ik uit huis geplaatst. In die tijd was er nog niet zo veel mogelijk.
Het was moeilijk voor mijn ouders en zuster. Ik werd geplaatst in het epilepsiecentrum Meer en Bos in Heemstede. Hier kan ik mij weinig van herinneren, maar ik weet hier wat van via mijn ouders. Ik heb twee jaar in Meer en Bos gewoond.

Toen ik 10 jaar was, ging ik naar Van Boeijen, het toenmalige Hendrik van Boeijenoord, een grote instelling in Drenthe. Dit was een echte inrichting. Wij woonden daar met 24 kinderen in een paviljoen met een grote huiskamer, een keuken en een grote slaapzaal voor 24 personen.

Herstel wordt in snel tempo een leidend principe in de geestelijke gezondheidszorg (Boevink e.a., 2006; Van Aart e.a., 2008; Boevink, 2008; Witsenburg, 2008). In steeds bredere kring groeit het besef dat hulpverlening gericht dient te zijn op het ondersteunen van de eigen herstelprocessen van cliënten. De vraag rijst vervolgens hoe hulpverleners dat kunnen doen. In dit artikel komen we tot een begin van een antwoord op deze vraag.

INHOUD

2 Redactioneel | Annette Plooy
5 Uan betekenis | Maurice R. Ploem
7 Integratie met beperkingen Inge Mans
16 DRÖES Als een pelikaan
17 Verschillen in meedoen en gelukkig zijn. Een verkennend onderzoek naar de participatie
van mensen met een verstandelijke beperking of chronische psychiatrische problemen Rick Kwekkeboom
30 Herstel Van pupil tot ambassadeur Henk van Dijk
33 Op weg naar een woning van eigen keuze | Siemen van der Meulen en Geertjan
Emmens
41 Bild | Diepwatercollectief
42 Herstelondersteunende zorg, een concept in ontwikkeling Wilma Boevink,
Madeleine Prinsen, Lenneke Elfers, Jos Dröes, Mitchell Tiber en Greet Wilrycx
Feed
55 Tweede jaarboek | Rick Kwekkeboom 58 De strijdbare patiënt Christien Muusse
61 Naar herstel en gelijkwaardig burgerschap. GGZ-visiedocument vanuit cliëntperspectief bekeken |
Eleonoor Willemsen-de Boevère
65 RE-HABS
68 Toen Een inspirerende dag Jolanda Kroes &Annemarie Schoonhoven

Zorgverleners maken een strikt onderscheid tussen mensen met een psychische en verstandelijke beperking. En ook in de cliëntenbeweging zijn scherpe scheidslijnen getrokken. Als het gaat om rehabilitatie en maatschappelijke integratie lopen beide groepen echter tegen dezelfde belemmeringen aan. Dit artikel gaat over het wie en het wat, het werken en wonen, de opleiding en de sociale contacten van mensen met een verstandelijke beperking. Daarnaast beschrijft het hoe de scheiding tussen geestelijke gezondheidszorg en verstandelijk gehandicaptenzorg pas relatief laat is ontstaan.

In augustus jl. verscheen het visiedocument van GGZ Nederland: Naar herstel en gelijkwaardig burgerschap. Visie op de (langdurige) zorg aan mensen met ernstige psychische aandoeningen.

Het werd gepresenteerd als een werkversie. Als onderwerp van bespreking met het ministerie van VWS, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en andere maatschappelijke organisaties geniet het de status van 'document in ontwikkeling'. Aan de hand van de kritiekpunten die uit de onderhandelingen naar voren komen, zal het worden aangepast, om vervolgens te worden verspreid. Ook daarna is het nog onderwerp van besprekingen met het 'werkveld'.

Stichting De Zijlen is een grote instelling voor mensen met een verstandelijke beperking in de provincie Groningen. In het kader van deconcentratie van de zorg bereidt De Zijlen een omvangrijk verhuisproces voor van een grootschalige woonvoorziening naar kleinschaliger woonvormen. Hoe pak je dat aan, wanneer je rehabilitatieprincipes hoog in je vaandel hebt gezet? De Zijlen betrok het lectoraat Rehabilitatie van de Hanzehogeschool bij deze operatie. De auteurs doen verslag van de inmiddels genomen stappen.
Mensen met een verstandelijke beperking dienen waar mogelijk deel te nemen aan de samenleving. Dit geldt niet alleen voor wonen in een woonwijk, maar ook voor participeren in de arbeidsmarkt en het reguliere onderwijs.

agenda

3 april
Een heftig leven en dan in de groep! Locatie: De Reehorst, Ede Kosten: € 140,-
Informatie: Vereniging voor Medewerkers in Psychiatrische Deeltijdbehandelingen, Roelof Wolters, (06) 205 333 04, roelofwolters@ hetnet.nl, www.vmpd.nl

15 april
Workshop 'Straf en zorg bij jeugdigen met een licht verstandelijke handicap'. Locatie: De Eenhoorn, Amersfoort Kosten: € 315,-
Informatie: J. van Wieringen, Leids Congres
Bureau, (071) 514 820 3, info@leidscongresbu-reau.nl, www.leidscongresbureau.nl

Het Tijdschrift voor Rehabilitatie richt zich, blijkens de ondertitel, primair op rehabilitatie en herstel van mensen met psychische beperkingen. Dat onderwerp is al breed genoeg, en daar valt al zoveel over te schrijven dat we daar onze handen genoegzaam mee vol hebben. Vooral ook omdat er nog zoveel te overtuigen valt binnen de ggz-sector als het gaat om de noodzaak tot, en kansen voor, actieve ondersteuning van sociale integratie en zelfverwerkelijking van mensen met ernstige psychiatrische problematiek.

Congres 'Sociale relaties & burgerschap in de rehabilitatie' | 18 december 2008 | Utrecht

Onze behoefte aan een kop koffie, na een lange reis vanuit het hoge Noorden, wint het van de openingsspeech van Jaap van Weeghel. We komen daardoor een donkere congreszaal binnen waar op dat moment het eerste intermezzo wordt aangekondigd: John Jongejans, docent van het HEE-team, gaat een gedicht voorlezen. Een prachtige binnenkomer voor wat een dag vol inspiratie en reflectie belooft te worden.

Jaarboek 2008-2009

Psychiatrische rehabilitatie. Jaarboek 2008 - 2009

Onder redactie van Annette Plooy, Sonja van Rooijen en Jaap van Weeghel

Amsterdam: Uitgeverij SWP (2008)

Het is een kloek boek geworden, het tweede jaarboek over de psychiatrische rehabilitatie in Nederland. Geen handzame pocket die je in de zak steekt om tijdens een treinreis door te bladeren, maar meer een naslagwerk waarin je rustig gaat zitten lezen. Er is dan ook nauwelijks een aspect van de rehabilitatie te bedenken dat niet in het boek aan de orde wordt gesteld. En omdat in het boek rehabilitatie breed wordt opgevat zijn er heel wat ontwikkelingen in Nederland die beschreven kunnen worden. De breedte van de beschrijving is zowel de sterke als de zwakke kant van dit jaarboek. De sterkte omdat hierdoor afdoende duidelijk wordt gemaakt hoeveel facetten van het leven geraakt worden als iemand te kampen krijgt met psychiatrische problemen.

Op de cover van deze uitgave tref je deze afbeelding aan van een van mijn houtskooltekeningen. Zoals het meeste van mijn werk, heeft ook deze tekening geen titel (nodig) - ik wil het beeld voor zich laten spreken.

Schilderen en tekenen doe ik al jarenlang. Ik ben eigenwijs, en heb zelden de behoefte gevoeld een opleiding aan een kunstacademie te volgen. Ik wil mezelf niet in een keurslijf dwingen, maar mijn creativiteit zo vrij mogelijk laten stromen. Hierdoor is mijn werk misschien niet altijd even perfect in technisch opzicht; en dat is ook niet waar het mij in eerste instantie om gaat. Ik wil mezelf kunnen raken met een tekening, en vind het bijzonder dat anderen geraakt kunnen worden en iets herkennen. Dat is voor mij van veel grotere waarde.

Hoe nemen zelfstandig wonende mensen met een verstandelijke beperking of chronische psychiatrische problemen deel aan de samenleving? Waardoor kan hun participatie worden bevorderd en in hoeverre draagt dat bij aan ervaren geluk?

Door beide groepen in een onderzoek op te nemen kon Rick Kwekkeboom nagaan wat de verschillen en overeenkomsten tussen hen zijn en wat dit kan betekenen voor hun ondersteuning.