Participatie en Herstel 3 - 2015

In de stad Utrecht wordt vanuit Altrecht GGZ sinds 2009 gewerkt met het FACT-model, Flexibele Assertive Community Treatment. Er zijn vier FACT-teams met elk hun eigen werkgebied. Om nog sterker in te zetten op ambulantisering is er sinds 2012 het FACT Centrum Utrecht, een uitnodigende plek waar cliënten in overleg met hun behandelaar 7 x 24 uur een beroep op kunnen doen. Mede geïnspireerd op de Italiaanse psychiatrie in Triëst biedt het FACT Centrum ondersteunende diensten aan cliënten van de FACT-teams, zowel klinisch als ambulant. In dit artikel beschrijven we de visie van waaruit wordt gewerkt door het team van het FACT Centrum en lichten toe welke diensten worden geboden.

HIC, oftewel High & Intensive Care, is na het uitbrengen van het ‘Werkboek HIC’ in 2013 razend snel een populair concept geworden. 
HIC beoogt integratie van herstelondersteu￾nende zorg en medisch model in crisissitua￾ties waarbij opname noodzakelijk is.
Deze dag was overduidelijk een festival voor doeners. Daarvan waren er volgens de orga￾nisatie zo’n 400 aanwezig, waarvan ongeveer 10% ervaringsdeskundigen. De omgeving, 
een oude loods voor onderhoud van trei￾nen, met subruimtes in antieke treinwagons, ademde een ambachtelijke sfeer. Menig powerpointpresentatie verwees naar deze spoor-omgeving. Het spits werd afgebeten door Yolande Voskes en Laura van Melle die on￾der de titel ‘Op het goede spoor’ verslag de￾den van hun onderzoek naar de validiteit van de HIC-monitor. Dit instrument van 65 items 
werd bij HIC-afdelingen van 21 instellingen onderzocht via audits met auditoren, terug￾koppeling via fcusgroepen en ten slotte met implementatie-interviews. Het instrument 
bleek een redelijke betrouwbaarheid en validiteit te hebben al is enige verbetering nog mogelijk. Belangrijke factoren voor de inhoudsvaliditeit bleken de teamstructuur en -samenstelling, wijze en inhoud van diag￾nostiek, het gebouw en het teamproces (on￾der andere zorgafstemming en attitude). Er zijn voorzichtige aanwijzingen dat invoering van HIC leidt tot minder dwanginterventies. 
Deze bijdrage was de meest theoretische van de dag. Zoals gezegd ging het verder vooral over ‘hoe het te doen’. 
Zo bezocht ik presentaties over het zorgaf￾stemmingsgesprek en de rol van de resource￾groep op een HIC-afdeling (Tim Kreuger en Cathrien Hoff), het opstarten van een HIC in de forensische zorg (Toon Walraven en Coy Koopal), de bruikbaarheid en verbetering van de HIC-monitor (Jurgen van de Meijs en Laura van Melle) en twee erg goede presen￾taties van ervaringsdeskundigen (Nicolai van 
Doorn en Lysanne Ossewaarde). Er waren ook workshops over HIC in de jeugdzorg, HIC binnen de VG sector en HIC bij ouderen. Ook waren er workshops over samenwerking in de keten, bijvoorbeeld communicatie met verwijzers. 

 

Inside Out. On stereotype awareness, childhood trauma and stigma in psychosis
Proefschrift Universiteit van Maastricht, 138 pag.
Stigma is het laatste decennium een onderwerp in opmars. Catherine van Zelst onderzocht er in haar proefschrift aspecten van, namelijk in deel 1 de relatie van stigma met trauma en in deel 2 het bewustzijn van stereotypen als verbinding tussen oorzakelijke factoren, psychopathologie en behandeling.

Natuurlijk wil ik iets zeggen na alle mooie woorden. Allereerst: mijn werk, mijn gedrevenheid, is dat wel een verdienste van mij? Feitelijk is het dankwoord, cynisch genoeg, voor de daders in mijn leven. Mijn werk komt voort uit woede. Woede over wat mij aan ellende is overkomen, over de non-erkenning in de psychiatrie en de positie die je vervolgens krijgt toegeschoven in de samenleving. Ik ben niet meer één en al razernij... je raakt met de jaren toch wat kwijt van die energie en ik ontmoette de juiste mensen om mij daarbij te helpen. Dank je wel daarvoor, Martin Roeten, eeuwig dank voor je volharding.

Het Bureau Herstel van Lister in Utrecht biedt al jaren een zelfhulpprogramma vanuit ervaringsdeskundigheid aan voor herstel op maatschappelijk en persoonlijk vlak. Dat heeft dit jaar geresulteerd in het Enik Recovery College. We praten met Martijn Kole en Ton Verspoor, initiatiefnemers van Enik, over herstel, peer support en zelfhulp.
We komen bij Enik binnen in de gemeenschappelijke ruimte die gezellig oogt. Het is net lunchtijd, vanuit alle hoeken komen mensen, ze kiezen een lekker broodje uit en schuiven bij elkaar aan tafel. Voor het interview zoeken we een rustiger plekje boven in het gebouw. We passeren een aantal mannen in het trappenhuis die met nieuwe matrassen sjouwen voor de bedden op de gastenkamers. Er wordt nog hard gewerkt aan de inrichting.

In het decembernummer van dit tijdschrift werd door Wilken et al (2014) verslag gedaan van de twee studiereizen naar Londen die in het teken stonden van het bezoeken van verschillende Recovery Colleges. Ervaringswerkers, professionals, beleidsmedewerkers, onderzoekers en trainers van diverse instellingen, cliënt-gestuurde organisaties en kennisinstituten kwamen geïnspireerd terug en barstten van de ideeën en voornemens. Hoe staat het nu met die inspiratie en ideeën? In deze bijdrage de stand van zaken.
In januari kwamen het merendeel van de deelnemers aan de studiereizen en een aantal andere geïnteresseerden, zoals een vertegenwoordiger van Movisie en stichting Door en Voor, bij Hogeschool Utrecht samen om ervaringen, ideeën, plannen en acties met elkaar te delen. 'Wat heeft je geïnspireerd? Hoe neem je dat mee in je eigen praktijk en wat zijn concrete plannen om die inspiratie vorm te geven in die praktijk?' waren de leidende vragen tijdens deze bijeenkomst.

Sinds de nieuwe inrichting van de GGZ per 1 januari 2014 is ook de zorg voor cliënten met chronische, maar stabiele, problematiek gewijzigd. Deze zorg verschuift naar de Basis GGZ en de praktijkondersteuner huisarts GGZ, de POH GGZ. Met de Basis GGZ in het verschiet zijn we bij Indigo in 2012 al begonnen met het ontwikkelen van een zorgmodel voor deze groep cliënten met chronische problematiek. De visie en werkwijze van Indigo lenen zich hier goed voor. We zullen dit onderbouwen en we beschrijven in dit artikel deze specifieke visie en werkwijze van Indigo en illustreren dit met een casus, de heer Van Hoenderloo.

Inhoud

2 Redactioneel
Jos Dröes

3 De herstelbeweging: agenda voor de toekomst
Wilma Boevink

8 Warm aanbevolen. Contact leggen met potentiële werkgevers voor mensen met ernstige psychische aandoeningen
Venu Nieuwenhuizen en Tom van Wel

16 Ambulantisering in Utrecht: respijtzorg in de wijk
Michiel Emmelot, Kees Langerak en Sonja van Rooijen

25 Herstel in de Basis GGZ. En als we het nu eens heel anders gaan doen?
Bea Tiemens, Digna van der Kellen, Astrid de Groot - de Meijer, Mirjam Nekkers

33 Kortdurende Begeleiding aan Huis toereikend voor zelfredzaamheid op lange termijn
Anneke van Wamel en Linda Kreuger

40 Beeld De ontmoeting en het afscheid
Jannemiek Tukker

41 Wervelingen. Lezing gehouden op 8 juni 2015 in Museum het Dolhuys te Haarlem op het symposium 'De helende werking van kunst’
Jannemiek Tukker

47 Kunst in de verdrukking. De helende werking van creatieve therapie
Hansje Galesloot

53 Je eigen stek Naar meer zelfbeheer in de maatschappelijke opvang. De geleerde lessen tot nu toe
Michiel Lochtenberg en Max Huber

57 Enik Recovery College: School voor het leven
Kristien Harmsen en Guus Cruts

60 Herstel 'Alsof je een droom binnenwandelt’. Hoe een studiereis bindt en beweegt
Martine Ganzevles en Sascha van Gijzel

63 Bijeenkomsten
High & Intensive Care Festival 2015
Jos Dröes

Phrenos Rehabilitatieongres van 21 mei 2015, 'Herstel, de voortgang’
Marijn Rümke

68 Boeken
Catherine van Zelst. Inside Out. On stereotype awareness, childhood trauma and stigma in psychosis Jos Droes

70 Uit het buitenland Kenniscentrum Phrenos signaleert
Jaap van Weeghel en Toine Ketelaars

Naar meer zelfbeheer in de maatschappelijke opvang. De geleerde lessen tot nu toe
Zelfbeheer in de maatschappelijke opvang bestaat in Nederland ongeveer 20 jaar. In dit artikel wordt een praktijkbeschrijving gegeven van een van deze woonvoorzieningen in zelfbeheer, en worden zes principes geformuleerd die belangrijk zijn voor een ieder die een zelfbeheervoorziening wil oprichten of ondersteunen.

In het licht van zowel externe als interne ontwikkelingen heeft Kwintes gekozen voor het steeds meer inzetten van kortdurende doelgerichte begeleiding. De kiem hiervan is gelegd bij de pilot Kortdurende Begeleiding aan Huis (KBH) in de periode van mei 2012 tot augustus 2013. Alle nieuwe ambulante cliënten van de pilotteams kregen in deze periode KBH aangeboden. KBH is erop gericht om mensen in een betrekkelijk korte periode (circa 25 begeleidingscontacten) zoveel mogelijk zelfstandig te laten functioneren. De eerste resultaten en ervaringen met KBH bleken bemoedigend. Van de 110 afgeronde trajecten in de pilotperiode van mei 2012 tot augustus 2013 heeft 41% geen vervolg gekregen, wat inhoudt dat 45 cliënten zelfstandig verder konden zonder ondersteuning van Kwintes (Van Erp et al., 2014). Een belangrijke vraag die tijdens de evaluatie in 2013 niet beantwoord kon worden was hoe de cliënten die na KBH uitstromen na verloop van tijd zouden functioneren. Het Trimbos-instituut heeft in opdracht van Kwintes een jaar na het afsluiten van de pilot KBH (maart tot oktober 2014) een follow-up onderzoek uitgevoerd met als hoofdvraag: Hoe vergaat het cliënten na het afsluiten van een KBH traject?

Beeldende therapie, muziek- en dramatherapie worden op allerlei plekken wegbezuinigd. Aan zorginstellingen verbonden ateliers voor Outsider Art-kunstenaars worden bedreigd met sluiting. Maar paradoxaal genoeg zijn er ook steeds meer professionele kunstenaars in de ggz actief. Zij bakken ouderwetse koekjes met demente ouderen om hen via de geuren aan het praten te krijgen, of ze kleden het terrein van een zorginstelling mensvriendelijk aan. Welke tendens gaat winnen, wat is de toekomst van kunst in de ggz? En vooral, wat is het belang ervan?
Dagvoorzitter Hedy d’Ancona vroeg op een symposium over de helende werking van kunst op 8 juni in het Haarlemse Dolhuys aan de bomvolle zaal wie ervaring had met kunst in de verdrukking. Heel veel vingers gingen omhoog, ook van een vrouw van wie net gebleken was dat zij de enige aanwezige ggz-bestuurder was, en die het nogal een overbodige vraag vond: ‘Ja, wie niet!’

Uitgebreide literatuurlijst

Op 21 mei 2015 kreeg Wilma Boevink de Ereprijs van het Fonds Psychische Gezondheid uitgereikt. We openen dit nummer met haar korte presentatie bij die gelegenheid. Die komt neer op een ‘back to basics’. Volgens Wilma is het belangrijk dat de herstelbeweging van cliënten zelf de agenda van de toekomst is. Dat die agenda dus niet wordt bepaald door de voornemens van de overheid, de ziektekostenverzekeraar of de zorgaanbieder; niet door de activiteiten van hulpverleners maar door die van herstellenden zelf.

Signaleringen van Engelstalige tijdschriftartikelen onder redactie van Jaap van Weeghel (selectie) en Toine Ketelaars (samenvattingen). zie ook kcphrenos.nl/signalementen.
Systematische review: e-mental health interventies die zelfmanagement bij personen met een psychotische stoornis bevorderen zijn bruikbaar en effectief In deze Nederlandse systematische review (28 studies voldeden aan inclusiecriteria) werd onderzocht wat voor soort door ict-technologie ondersteunde interventies er zijn ontwikkeld om zelfmanagement bij mensen met een psychotische stoornis te ondersteunen, wat de effecten van die interventies zijn en in hoeverre de cliënten bij de ontwikkeling van deze interventies zijn betrokken. Zelfmanagement wordt opgevat als het vermogen van cliënten om de regie te blijven voeren over hun behandeling en leven, vaak in overleg hulpverleners.

Contact leggen met potentiële werkgevers voor mensen met ernstige psychische aandoeningen
Ook mensen met ernstige psychische aandoeningen (EPA) willen een baan. In het buitenland boeken reïntegratieprofessionals succes. Wij deden onderzoek naar reïntegratieprofessionals in Nederland en beschrijven negen effectieve strategieën om contact te leggen met potentiële werkgevers.

Lezing gehouden op 8 juni 2015 in Museum het Dolhuys te Haarlem op het symposium ‘De helende werking van kunst'
Het werk van Claes Oldenburg vond ik als kind erg leuk. Maar in mijn pubertijd vond ik kunst maar stom. Nu is kunst maken voor mij een magische, bezwerende bezigheid die mij overeind houdt. Kunst maken is voor mij geen roeping, maar een noodzakelijkheid. Op welke wijze dat bij mij gaat, zal blijken in de komende lezing.
Na veel onrust in mijn vroege jeugd ben ik op twintigjarige leeftijd voor het eerst psychotisch geraakt. Ik besloot daarna naar de kunstacademie te gaan, maar kwam op een postmoderne sculptuur afdeling terecht. Dat werkte helemaal niet. Het rationele en geforceerde van het postmodernisme stond haaks tegenover mijn magische en getraumatiseerde wijze van omgaan met kunst. Deze kloof tussen de filosofie van de docenten en mij maakte mij zeer ongelukkig.