Participatie en Herstel 1 - 2019

In een wereld waarin beroepsregistratie steeds belangrijker wordt gevonden, willen ook ervaringsdeskundigen zich als beroepsgroep registreren. In dit artikel beschrijven de auteurs het beroep ervaringsdeskundigheid (vakbekwaamheid, rollen, opleiding) en de lijnen waarlangs beroepsregistratie vorm zou kunnen krijgen. Tevens een blik op de risico’s en de uitdagingen waar de Vereniging van Ervaringsdeskundigen (VvEd) zich voor gesteld ziet.

Over vervierkante bollen en verbolde vierkanten
Ervaringsdeskundigheid is niet meer weg te denken uit het veld van zorg en welzijn. Er is sprake van professionalisering. Dat roept veel vragen op: Waar gaat dit naar toe? Gaat er bij verdergaande professionalisering ook iets verloren? En kunnen zorgprofessionals ook ervaringsdeskundig zijn? Aan de hand van een aantal tekeningen werpen de auteurs licht op de verschuivingen die in organisaties plaatsvinden wanneer ook zorgprofessionals worden gestimuleerd om hun persoonlijke ervaringen als ervaringsdeskundigheid te benutten om zo meer herstelondersteunende zorg te realiseren.

Congres Traumasporen –

Het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen,

georganiseerd door Uitgeverij Mens! op 21 september 2018 in de Reehorst in Ede.

De trauma-experts is het vast niet ontgaan. De Nederlandse vertaling van het boek ‘The body keeps the score’ werd in 2016 onder de titel ‘Traumasporen’ uitgebracht.1
De auteur van dit boek, Bessel van der Kolk, is oprichter van het Trauma Centrum in Brookline, Mas￾sachusetts en hoogleraar in de psychiatrie aan Boston University. Op 21 september 2018 
was hij in Nederland en werd een congres gewijd aan zijn inzichten over het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen. 

Hand in eigen boezem
De congresdag start op confronterende wijze met een overzicht waar we vandaan komen: jarenlang zijn cliënten met ernstige trau￾matische ervaringen genegeerd in de ggz en 
heeft de hulpverlening niet ingezien hoe psy￾chotrauma opgeslagen ligt in het lichaam. We hebben ons in het verleden schuldig ge￾maakt aan misdiagnostiek, omdat cliënten 
met complex trauma vaak veel gelijkenissen toonden met mensen met borderline per￾soonlijkheidsstoornissen. Ook hebben we lange tijd gedacht dat door enkel te praten in een klassieke psychotherapeutische setting, we mensen wel verder konden helpen. Niets lijkt minder waar.

 

Bespreking van diverse boeken

Op verzoek van de landelijke Stuurgroep Wachttijden werd door de Vereniging voor Ervaringsdeskundigen (VvEd) en het Centrum voor Ervaringskennis (User Research Center) een quickscan uitgevoerd naar initiatieven die bedoeld zijn om de wachttijden voor behandeling in de gespecialiseerde ggz (SGGZ) terug te dringen, (mede) door de inzet van ervaringsdeskundigen. Dit artikel is gebaseerd op de bevindingen uit deze quickscan, die we delen ter inspiratie en kennisoverdracht. Mogelijk kunnen we in de toekomst hardere resultaten presenteren.

Ervaringsdeskundigen in armoede zijn mensen die lange tijd in armoede geleefd hebben en die na opleiding ingezet worden als professionals om de kloof tussen de wereld van mensen in armoede en de wereld van organisaties te overbruggen (Casman, 2010) en de leefwereld van de cliënt te vertalen naar de professional en andersom (Kenniscentrum Sociale Innovatie, 2018). Waarin verschilt ervaringsdeskundigheid bij mensen die opgroeien in armoede van die van ervaringsdeskundigen in de ggz? Na een beschrijving van de herkomst van ervaringsdeskundigheid in armoede, gaan de auteurs in op de betekenis van het herstelconcept in deze context, in vergelijking met die in de ggz.

’Loesje’ in de ggz’ met cliënten en medewerkers
Binnen de ervaringsdeskundigheidsbeweging is het vertellen van verhalen een wezenlijk onderdeel. Levensverhalen en herstelverhalen geven herkenning en bieden hoop. Verhalen verbinden en reflecteren op de samenleving, stellen een vraag en geven voeding aan verandering. Met elkaar gedeeld kunnen verhalen tot sociale beweging leiden. Een middel om gedeelde verhalen actief te maken is schrijvend brainstormen tijdens groepsbijeenkomsten en naderhand publiceren van teksten en slogans. Aanzetten tot verandering geeft vorm aan hoop.

Al jaren groeit het aantal ervaringsdeskundigen explosief. Een mooie ontwikkeling, vinden Lenneke Elfers (LE) en Nicoline Telgenkamp (NT), beide werkzaam als ervaringsdeskundige bij Pameijer.1 Tegelijkertijd zien zij een weerbarstige praktijk. Een gesprek, waarin hoop voor de toekomst klinkt.
Nicoline Telgenkamp is coördinerend ervaringsdeskundige voor de regio. Ze werkt met klanten en medewerkers en functioneert als brug tussen beleid en het primaire proces in deze functie. Ze is daarnaast docent in de IRB (individuele rehabilitatiebenadering)2 en geeft IRB-trainingen en werkbegeleiding aan collega’s. Lenneke is adviserend ervaringsdeskundige op beleid, met name de implementatie van HOZ&Ervaringsdeskundigheid. Ze is ook bestuurslid van de Vereniging van Ervaringsdeskundigen en Stichting Rehabilitatie’ 92.3

Redactioneel

Ervaringsdeskundige inzet ontwikkelt zich steeds meer als werk- en opleidingsveld. In het hoofdlijnenakkoord tussen VWS en de ggz-sector (juli 2018) is afgesproken om ervaringsdeskundigen meer in te zetten bij herstelondersteunende zorg en ondersteuning aan mensen met psychische problemen. Deze bijdrage geeft een schets van deze organisatorische en faciliterende voortgang, maar wil vooral stilstaan bij de inhoudelijke ontwikkeling van ervaringsdeskundigheid. Vanuit verschillende uitgangspunten zullen we reflecteren op enkele punten van inherente wrijving tussen ervaringsdeskundigheid en de bestaande praktijk.