Participatie en Herstel 1 - 2016

Christien Muusse en Sonja van Rooijen.
Freedom First, een onderzoek naar de ervaringen met wijkgerichte ggz-zorg in Triëst, Italië en de betekenis hiervan voor Nederland Remmers van Veldhuizen

Piet-Hein Peeters.
Verwarde personen zijn het probleem niet. Over de echte vragen in de ambulante ggz
Annemiek Onstenk


Hengeveld, M. e.a.
Richtlijn Psychiatrische diagnostiek
Tom van Wel

Zo, zeker best tevreden met uw participatiegraad hè!, zei de onbekende man tegenover me in de trein naar Maastricht, nadat hij me eerst van boven tot onder opgenomen had. En nadat hij vol interesse toegekeken had hoe ik mijn rolstoel middels zeven keer heen en weer steken op de smalle rolstoel plek geparkeerd had. Participatiegraad! ]esses, ik kreeg het terstond warm en hoopte vurig dat ik niet in het zoveelste idiote gesprek verzeild raakte. Zo'n gesprek waarbij de 'spontane’ gesprekspartner, meestal overlopend van suikerzoete empathie meent op te mogen merken dat het toch wel heeeel knap is dat ik zomaar alleen met de trein ga. Dat ik, afhankelijk van de herkomst en ontwikkeling van de gesprekspartner, toch wel een dapper ding, een moedige vrouw of een pittig wijffie ben. Vooral dat 'toch wel’ vraagt natuurlijk om nadere uitleg. Maar als ik daar eenmaal aan begin maak ik het de mens te moeilijk, stopt die mij meteen in de categorie: zurige bitch, afkappen. En ja, een treinreis Amsterdam - Maastricht duurt toch algauw zo'n twee en een half uur. Voor je het weet ben je aan het einde van de rit getransformeerd tot fles azijn.

Sinds 2012 wordt in Amsterdam gewerkt aan het beschikbaar maken van het Wellness Recovery Action Plan (WRAP) voor zoveel mogelijk mensen. Karla Nijnens, projectleider van het Herstelbureau van HVO-Querido en verbonden aan de Hogeschool van Amsterdam, is WRAP facilitator en één van de trekkers van WRAP in Amsterdam.

'WRAP is een zelfmanagement instrument waarmee mensen zelf aan de slag gaan met de vraag: wat doet mij goed? In eerste instantie was ik wat sceptisch, komen ze weer met zo'n instrument. Dat veranderde nadat ik via HEE zelf een WRAP heb gemaakt, toegespitst op mijn werk waar het toen erg druk was. Mijn WRAP werkte erg goed in die situatie, dus toen ik privé over een hobbel moest heb ik WRAP ook gebruikt. Sindsdien ben ik erg enthousiast over WRAP Vanuit mijn werk faciliteer ik veel herstelon-dersteunende activiteiten en daarin zie ik dat deelnemers baat hebben bij het met elkaar in een groep aan de slag gaan. Wat WRAP daaraan toevoegt is praktisch en systematisch te bespreken: wat werkt voor mij om me goed te voelen? Mensen zijn dat niet meer gewend, die horen alleen maar van anderen wat zij moeten doen en nu leren ze dat zelf doen. In de groep wisselen mensen ideeën uit, maar zonder dat de een de ander vertelt wat te doen. Ook als iemand besluit om iets weer uit zijn WRAP te halen, als dat toch niet blijkt te werken. Die eigen regie, dat werkt bevrijdend.

Eerste ervaringen met ‘Compool' in Brugge

Gedurende het project Compool (2012-2014)1 gingen Jobcentrum West-Vlaande-ren en LUCAS KU Leuven op zoek naar een nieuwe arbeidsorganisatie voor personen met een psychische aandoening, met als doel een duurzame participatie op de arbeidsmarkt waarbij hun competenties en talenten maximaal worden ingeschakeld (Neyens & Van Audenhove, 2015)2.
Er bestaan verschillende manieren om een competentiepool (Compool) te organiseren. Dit artikel brengt eerst de visies in kaart van mensen met een psychische aandoening en arbeidsbegeleiders over een pool met een beschutte werkplaats als ankerorganisatie. Daarna belichten we de ervaringen met de implementatie van Compool in een reguliere organisatie. De tijd blijkt nog niet rijp om dit poolsysteem in te voeren.

Hiertoe putten we inspiratie uit ervaringen bij twee systemen in verschillende sectoren. Het eerste systeem, het poolsysteem van de havenarbeiders, ontstond naar aanleiding van de Wet Major in 1972. Deze wet stelt dat arbeid binnen het havengebied enkel door erkende havenarbeiders mag worden verricht. Voor werkgevers in de haven is het door de aard van het werk vaak moeilijk op voorhand te bepalen hoeveel havenarbeiders nodig zijn. Als gevolg daarvan was er voor de havenarbeiders zelf vaak geen inkomenszekerheid. Door het poolsysteem van de havenarbeiders, worden deze arbeiders per dag uitbetaald voor de opdrachten die zij vervullen. Wanneer er op bepaalde dagen geen werk voor hen is, kunnen zij terugvallen op een werkloosheidsuitkering. Het tweede systeem, de vervangingspool van het onderwijs (2000-2005), werd in het leven geroepen omwille van een tekort aan interimarissen die leerkrachten konden vervangen wanneer zij bv. wegens ziekte afwezig waren. Daarnaast hadden interimarissen vaak zelf geen degelijk contracttype. De school waarin de interimaris een afwezige leerkracht verving, werd telkens de werkgever van deze interimaris. In periodes dat de interimaris geen afwezige collega’s verving, kreeg deze andere pedagogische taken binnen de ankerschool, die fungeerde als de thuisbasis van de interimaris. Als lid van de pool was men zeker van een job als onderwijzend personeelslid gedurende één schooljaar waardoor men één jaar financiële zekerheid had.

Inhoud


3 Redactioneel Jos Dröes

4 Tappen: een eenvoudige zelfhulptechniek bij stress - Tom van Wel

15 'Take what you need’, portret van de bewoners van Mentrum Sporenburg 2013-2015 - Monica Schokkenbroek (fotografie)

21 Uit het sociale isolement. De integratie van een sociale trainingstool in de reguliere zorg voor cliënten met ernstige psychiatrische aandoeningen- Mirjam van Orden, Robbert Smit, Eddo Velders, Marieke van de Ven, Gisele Vranckx, Jaap van Weeghel

31 Column
Up & Down de P-ladder - Petra Jorissen

33 Het poolsysteem: een zinvolle formule voor mensen met een psychische aandoening? Eerste ervaringen met 'Compool’ in Brugge Inge Neyens en Chantal Van Audenhove

42 Bijeenkomsten

Crazywise, 'A Conference on Sense in Madness’ Hansje Galesloot Eerste Europese conferentie over Begeleid Leren - Sandra Vos en Ingrid van der Zee EnMESH Congres 'Closing the gap between research and policy in mental health’ - Bert-Jan Roosenschoon en Kristien Harmsen
Derde CARe Europe Conference - Leo Admiraal

51 Boeken

Christien Muusse en Sonja van Rooijen. Freedom First, een onderzoek naar de ervaringen met wijkgerichte ggz-zorg in Triëst, Italië en de betekenis hiervan voor Nederland - Remmers van Veldhuizen
Piet-Hein Peeters. Verwarde personen zijn het probleem niet. Over de echte vragen in de ambulante ggz - Annemiek Onstenk
Hengeveld, M. e.a. Richtlijn Psychiatrische diagnostiek - Tom van Wel

58 Signalementen Gert Schout e.a. Eigen Kracht-conferenties bij verplichte GGz. Een onderzoek naar proces en uitkomsten - Henk-Willem Klaassen

62 Rehab

65 Uit het buitenland. Kenniscentrum Phrenos signaleert - Jaap van Weeghel en Toine Ketelaars

69 Herstel Waar word je blij van? Interview met Karla Nijnens over WRAP - Max Huber

Het tijdschrift ‘Participatie en Herstel’ bestaat 25 jaar. Deze jubileumjaargang beginnen we met een aflevering die veel bijdragen bevat over participatie: activiteiten op Sporenburg, de online sociale trainingstool Miind, de participatieladder, het Compool experiment dat gericht is op begeleiding bij regulier werk, het effect van eigen kracht conferenties en het verslag van het eerste Europese begeleid leren congres in Groningen. Maar herstel is verre van vergeten: TAP en WRAP, mindfulness en cognitieve remediatie worden korter of langer besproken. Eigenlijk is het allemaal nogal praktisch. Dit nummer is een gereedschapskist met veel handige gereedschappen.

Rehab

Gert Schout e.a. (2015) Eigen Kracht-conferenties bij verplichte GGz. Een onderzoek naar proces en uitkomsten

Amsterdam, Afdeling Metamedica, VU Mc, 80 pagina's. http://www.vumc.nl/onderzoek/ nieuws/eigen-kracht-conferenties/


Wat is het verloop en wat zijn de opbrengsten van Eigen Kracht-conferenties (EK-c) bij (dreigende) BOPZ-maatregelen? Dat is de vraag die Schout (et al) stelden bij dit onderzoek. Schout zocht binnen drie GGZ-instel-lingen naar 60 cliënten die te maken hebben met een BOPZ-maatregel en/of deze dreigden te krijgen. Zij kregen de mogelijkheid om een EK-c te beleggen en een alternatief plan te maken. In dit signalement wordt in het kort het principe van de EK-c uitgelegd, waarna de voorgeschiedenis waarbij Schout op deze doelgroep uitkwam en de resultaten van het onderzoek worden besproken.

Een techniek die rust geeft bij alle soorten stress, onmiddellijk werkt en die je in enkele minuten kan leren om het zelf toe te passen, waarna geen therapeut meer nodig is. Te mooi om waar te zijn? Na dit bij familie en collega’s te hebben uitgeprobeerd, heb ik het enkele cliënten voorgelegd. Vanwege enthousiaste reacties volgden er meer die dit ‘tappen’ (uit te spreken als ‘teppen’), afkomstig uit het alternatieve circuit, uitprobeerden. Hieronder staat een aantal ervaringen.

Signaleringen van Engelstalige tijdschriftartikelen onder redactie van Jaap van Weeghel (selectie) en Toine Ketelaars (samenvattingen). Zie ook kcphrenos.nl/signalementen.

coRAL-beslishulp is waardevol voor personen met een psychische aandoening bij keuze om deze aandoening te verzwijgen of erover openheid te geven Beslishulpen zijn op evidentie gebaseerde instrumenten om mensen te helpen om een weloverwogen keuze te maken over welke behandeling het beste bij de eigen situatie past. De Conceal Or ReveAL (coral) beslishulp is in de UK ontwikkeld om cliënten met (ernstige) psychische problemen bij te staan bij de overweging of de (potentiële) werkgever al dan niet, en zo ja op welk moment, ingelicht moet worden over de psychische stoornis van de cliënt. Sinds de Equality Act (2010) mogen werkgevers in de UK niet meer expliciet naar de gezondheidstoestand van sollicitanten vragen. Toch blijft voor personen met psychische problemen het dilemma over het al dan niet openheid geven over de eigen psychische problemen bestaan. In dit Britse kwalitatieve onderzoek (n=13) werd onderzocht op welke wijze de coral werkt en in hoeverre de coral invloed heeft op beslissingen over het al dan niet in de werkomgeving openheid geven over de eigen psychische problemen.

De integratie van een sociale trainingstool in de reguliere zorg voor cliënten met ernstige psychiatrische aandoeningen

MiiND is een online community voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen met het doel om het gevoel van sociale verbondenheid te versterken, eenzaamheid te verminderen en hen te ondersteunen bij het (her)ontwikkelen van sociale competenties. Aansluiting bij de behoeften van de doelgroep en integratie in het reguliere zorgproces staan centraal. Een eerste pilotonderzoek laat veelbelovende resultaten zien.

Probleemverkenning

Mensen zijn op vele manieren onderling verbonden en op elkaar aangewezen. Niemand kan immers zelfstandig in al zijn emotionele, sociale en materiële behoeften voorzien. Daarvoor moeten mensen over enig ‘sociaal kapitaal’ beschikken, oftewel relatienetwerken die gekenmerkt worden door wederkerigheid en onderling vertrouwen (McKenzie, 2006). Vooral duurzame verbindingen - zoals familiebanden, vriendschappen en partnerrelaties - zijn daarbij van groot belang. Uiteraard geldt dit ook voor mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen, echter behoren gezelschap, intieme relaties en seksualiteit tot de meest onvervulde behoeften van deze groep (Van Weeghel, 2008). Het sociale isolement waarin velen terechtkomen, heeft verschillende achtergronden: behalve met individuele beperkingen (ernstige symptomen en een gebrek aan vaardigheden of ervaringen) hebben zij vaak te kampen met ongunstige levensomstandigheden (laag inkomen, weinig sociale steun, langdurig ziekenhuisverblijf) en maatschappelijke barrières (stigmatisering, ondoorzichtige regelingen; (Linz & Sturm, 2013; Savla, Vella, Armstrong, Penn, & Twamley, 2013). Een verarmd en weinig steunend netwerk werkt gevoelens van vereenzaming, een geringe zelfachting en een lage ervaren kwaliteit van leven in de hand en leidt tot een verhoogd risico om sociaal gemarginaliseerd te raken (Linz & Sturm, 2013).